Baraza la Mitihani la Taifa Tanzania (NECTA) ni taasisi ya serikali iliyozaliwa kwa Sheria ya Bunge Na. 21 ya mwaka 1973. Taasisi hii ilianzishwa ili kubeba jukumu la kusimamia mitihani ya kitaifa nchini Tanzania baada ya Tanzania Bara kujiondoa katika Baraza la Mitihani la Afrika Mashariki (EAEC) mwaka 1971. Kabla ya kuundwa kwa NECTA, Kitengo cha Mtaala na Mitihani cha Wizara ya Elimu kilikuwa kinashughulikia mitihani hiyo.
Zanzibar ilijitoa katika EAEC mapema mwaka 1970. Katika kipindi cha 1968 hadi 1971, wanafunzi wa Tanzania walikuwa wakifanya mitihani ya sekondari iliyokuwa ikisimamiwa na Cambridge Local Examinations Syndicate kupitia ushirikiano wa Syndicate ya Afrika Mashariki.
Taarifa Muhimu kuhusu Uanzishwaji wa NECTA:
| Mwaka | Tukio |
|---|---|
| 1970 | Zanzibar yajitoa EAEC |
| 1971 | Tanzania Bara yajitoa EAEC |
| 1973 | NECTA yaanzishwa rasmi |
| 1975 | Taasisi ya Maendeleo ya Mtaala (ICD) yaanzishwa |
| 1993 | ICD yabadilishwa jina kuwa Taasisi ya Elimu Tanzania (TIE) |
Majukumu ya NECTA
NECTA ina majukumu mbalimbali, lakini kuu ni kudhibiti na kusimamia mitihani ya kitaifa. Hii ni pamoja na kupanga ratiba, kusahihisha mitihani, kutoa matokeo na kuhakikisha ubora wa mitihani unazingatiwa. Hata hivyo, masuala ya mtaala yanashughulikiwa na Taasisi ya Elimu Tanzania (TIE).
NECTA pia ina jukumu la kuhakikisha kuwa mitihani yote ya kitaifa inazingatia viwango vya kitaifa na kimataifa. Taasisi hii pia inasimamia upanuzi wa mfumo wa mitihani kwa kutumia teknolojia mpya ili kuboresha ufanisi wa mitihani.
Uhamisho wa Ofisi na Kuajiri Wafanyakazi
Kati ya mwaka 1972 hadi 1976, wafanyakazi wa kwanza wa NECTA waliajiriwa. Wakati huu, ofisi za NECTA zilihamishwa kutoka makao makuu ya Wizara ya Elimu kwenda Kijitonyama, Dar es Salaam, karibu na Mwenge. Kuanzia hapo, NECTA imekuwa ikipanuka, na kwa sasa ina wafanyakazi zaidi ya 350.
| Mwaka | Tukio la Ajira/ Uhamisho |
|---|---|
| 1972 | Bw. P.P. Gandye aajiriwa kama mfanyakazi wa kwanza |
| 1974 | Ofisi za NECTA zahamishiwa Kijitonyama |
| 1994 | Bw. Gandye ateuliwa kuwa Katibu Mtendaji wa NECTA |
Orodha ya Viongozi wa NECTA
NECTA imepata bahati ya kuongozwa na viongozi mbalimbali tangu kuanzishwa kwake. Viongozi hawa wamekuwa na jukumu kubwa la kuhakikisha kuwa mitihani ya kitaifa inasimamiwa kwa weledi.
Wenyeviti wa NECTA:
| Namba | Mwaka wa Uongozi | Jina |
|---|---|---|
| 1 | 1973 – 1977 | Pius Msekwa |
| 2 | 1977 – 1980 | Ibrahim M. Kaduma |
| 3 | 1980 – 1988 | Nicholaus A. Kuhanga |
| 4 | 1988 – 1992 | Prof. Geofrey R. Mmari |
| 5 | 1992 – 1999 | Prof. Mathew L. Luhanga |
| 6 | 1999 – 2004 | Prof. Geofrey R. Mmari |
| 7 | 2004 – 2007 | Prof. Esther D. Mwaikambo |
| 8 | 2007 – 2018 | Prof. Rwekaza S. Mkandala |
| 9 | 2018 – Hadi Sasa | Prof. William L. Anangisye |
Makatibu Wakuu wa NECTA:
| Namba | Mwaka wa Uongozi | Jina |
|---|---|---|
| 1 | 1973 – 1978 | Raphael Kiyao |
| 2 | 1978 – 1986 | David J. Bagenda |
| 3 | 1986 – 1992 | Andrew Modesti |
| 4 | 1994 – 1997 | Paul P. Gandye |
| 5 | 1998 – 2005 | Dr. Emmanuel M. Nkumbi |
| 6 | 2005 – 2014 | Dr. Joyce L. Ndalichako |
| 7 | 2014 – 2022 | Dr. Charles E. Msonde |
| 8 | 2023 – Hadi Sasa | Dr. Said A. Mohamed |
NECTA na Uboreshaji wa Sekta ya Elimu
NECTA imekuwa chombo muhimu sana katika uboreshaji wa sekta ya elimu nchini Tanzania. Kwa zaidi ya miongo mitano, NECTA imeimarisha uendeshaji wa mitihani kwa kuzingatia viwango vya kimataifa. Taasisi hii imekuwa mstari wa mbele katika matumizi ya teknolojia ya kisasa kama vile usahihishaji wa mitihani kwa njia ya kielektroniki ili kuongeza ufanisi na usalama wa matokeo ya mitihani.
NECTA pia imekuwa ikifanya jitihada za kuongeza uwazi na kuhakikisha kuwa wanafunzi wanapata fursa sawa katika kufanya mitihani ya kitaifa.
NECTA imechangia kwa kiasi kikubwa mafanikio ya elimu nchini Tanzania. Kwa kuwa chombo cha kusimamia mitihani ya kitaifa, NECTA imehakikisha ubora wa elimu unadumishwa kupitia mfumo thabiti wa mitihani. Taasisi hii itaendelea kuwa kiungo muhimu kati ya serikali, shule, na jamii katika kuhakikisha elimu bora kwa wote.